Afgelopen maandag deed ik het voor de laatste keer: van zeven tot acht verzorgde ik een uurtje klassieke muziek in het Albert van Koningsbruggenhuis op Kanaleneiland. Dat huis doekt zijn reguliere woonafdeling op; alleen de afdelingen geriatrie en revalidatie blijven over. De trouwe bezoekers van mijn uurtje worden verspreid over verschillende andere huizen.

Ik raakte eerder dit jaar betrokken bij het Albert van Koningsbruggenhuis door een vrijwilligersvacature. Voorlopig heb ik nog geen echte baan (mocht iemand met invloed in de muziekwereld meelezen: ik ben beschikbaar!) en vrijwilligerswerk dat met mijn expertise en hobby te maken heeft, is welkom. De eerste afspraak in dat verzorgingstehuis was echter nog niet erg veeleisend: de doelgroep bestond uit licht dementerende tot al volledig demente bejaarden en de muziek was een voorgeproduceerde cd met roestvrijstalen repertoire, waarbij de doelgroep vervolgens luidkeels mee ging zingen. Mijn taak beperkte zich tot het brengen en halen van de mensen en ze te vertellen dat Für Elise van Beethoven was en Verdi het Slavenkoor had geschreven.

Het was waarschijnlijk niets geworden als zuster Maria me na afloop niet het volgende had gevraagd.: “De niet-demente bewoners komen nooit naar deze avondjes, omdat ze dat meezingen niet kunnen uitstaan. Kun je voor hen niet een uurtje organiseren?” Kijk, dat was de vraag waar ik op zat te wachten! Zelf het repertoire samenstellen, er iets bij vertellen voor een publiek dat het allemaal nog opvangt; mensen een mooie avond bezorgen en toch werk doen waar mijn eigen stempel op rust. Volgende week kon ik gelijk aan de slag.

Niet alle moeilijkheden waren meteen overwonnen. Om te beginnen was de opkomst meestal bedroevend laag. Je kunt mensen tenslotte niet dwingen om naar een activiteit te komen. Pas tegen het einde lukte het zuster Maria om meer mensen te strikken, maar dat waren deels revalidanten die de volgende week alweer weg waren. Verder zitten er beperkingen in het repertoire. Ook al was mijn publiek nog helder van geest, het blijven mensen van (soms ver) boven de zeventig en op die leeftijd is je smaak goeddeels versteend. Met avant-gardemuziek hoefde ik dus niet aan te komen, iets wat ik bij mensen van mijn eigen leeftijd beslist wel zou doen.

Maar dat betekende niet dat de mensen niets konden leren! De beproefde formule van mijn programma was bekende (soms overbekende) en onbekende werken naast elkaar, in een verbindend thema. De bewoners konden dan kennis maken met de liederen van Mozart of de motetten van de Nederlandse scholen, en met heel andere oren gaan luisteren naar de Bolero van Ravel of de Peer Gynt-suites. En af en toe, gewoon omdat het kon, een stukje zelf spelen, op de piano.

Ik heb de mensen nooit hoeven vragen wat ze van mijn avondjes vonden. Elke activiteit die een beetje breekt met de eenzame sleur van een verzorgingstehuis wordt natuurlijk toegejuicht, maar ik kreeg elke keer weer complimenten om de platen die ik meenam, om mijn presentatie en om mijn “oermuzikaliteit”. Met dat laatste bedoelden de bewoners dat ik altijd zo driftig stond mee te dirigeren. En niet te vergeten: mensen die een beetje chagrijnig kwamen zag je voldaan weer terugkeren. Het meest aangrijpende was een bedlegerige, semi-comateuze vijftiger, die vroeger zelf muzikant was geweest en soms erg heftig op muziek kon reageren. Bij een droevig liedje van Schumann of een aangrijpend symfoniedeel kwam zijn keel van emotie dicht te zitten.

Zelf stak ik er ook genoeg van op. Zo moest er, vond ik, beslist eens een avondje opera komen, al was dat nooit mijn sterkste punt geweest. Een prachtige gelegenheid om mijn eigen kennis eens op te frissen en uit te bouwen. En misschien heb ik nog wel iets goeds gedaan voor de jeugd ook: juist die avond waren er twee vijftienjarige stagiaires bij, die aandachtig naar mijn verhaal hebben geluisterd.

Deze week begon de verhuizing van de bewoners naar andere locaties. Ik heb al bij de mensen die erover gaan gevraagd of ik mijn muziekprogramma misschien ergens anders kan voortzetten.

Het volledige programma

1 september – Thema: Mozart (alle muziek van deze componist, behalve het eerste stuk)

1. Carl Philipp Emanuel Bach – Celloconcert in A Wq 172 – Allegro assai
2. Symfonie nr. 25 in g KV 183 – Allegro con brio
3. Pianoconcert nr. 21 in C KV 467 – Andante
4. Serenade in Bes KV 361 (Gran Partitta) – Largo – molto allegro
5. Lied “Abendempfindung an Laura” KV 523
6. Hoornconocert nr. 4 in ES KV 495 – Rondo (allegro vivace)

8 september – Thema: Oude Muziek (het gelijknamige festival was toen net voorbij)

1. Anoniem – Viderunt omnes (gregoriaans)
2. Anoniem – Doornikse mis – Gloria
3. Guillaulme Dufay – Donnes l’Assault (chanson)
4. Jheronymus Vinders – Lamentatio super mortem Josquini Desprez (O mors inevitabilis; motet)
5. Francesco Canova da Milano – Canon en La Spagna voor twee luiten
6. Jan Pietersz. Sweelinck – Est-ce Mars (klaviervariaties)
7. Heinrich Schütz – Buccinate in Neomania tuba (concertant motet uit de Symphoniae Sacrae)
8. Henry Purcell – Recitatief en duet/koor “Fear no danger” uit opera Dido and Aeneas
9. Antonio Vivaldi – Concert in C con molti stromenti – Allegro molto

15 september – Thema: vroege romantiek

1. Ludwig van Beethoven – Symfonie nr. 7 – Presto – assai meno presto (deel 3)
2. Franz Schubert – Symfonie nr. 5 – allegro (deel 1)
3. Beethoven – Sonate in A opus 101 – Etwas lebhaft, und mit der innigsten Empfindung
4. Schubert – Sonate in Bes D. 960 – Scherzo: allegro vivace con delicatezza
5. Robert Schumann – “Hör’ ich das Liedchen klingen” en “Ein Jüngling liebt ein Mädchen” uit Dichterliebe
6. Beethoven – Vioolconcert – Rondo

22 september – Thema: Kamermuziek

1. Georg Friedrich Händel – Vioolsonate in A, HWV 361
2. Joseph Haydn – Pianotrio in C Hob. XV:27 – Allegro
3. idem – Strijkkwartet in C opus 76-3 – Poco adagio, cantabile
4. Ludwig van Beethoven – Vioolsonate in A opus 47 (Kreutzersonate) – Adagio sostenuto – presto
5. Franz Schubert – Pianokwintet in A (Forellenkwintet) – Thema und Variationen: Andantino

29 september – Thema: Orkestmuziek (I)

1. Johann Sebestian Bach – Concert voor twee violen in d – Largo ma non tanto
2. Joseph Haydn: Symfonie nr. 103 in Es (met de paukenroffel) – Adagio – allegro con spirito
3. Ludwig van Beethoven – Pianoconcert nr. 5 in Es opus 73 (Keizerconcert) – Adagio un poco mosso
4. Johannes Brahms – Symfonie nr. 3 in F opus 90 – Allegro con brio
5. Aleksandr Borodin – Symfonie nr. 2 in b – Andante en allegro (deel 3 en 4)

6 oktober – Thema: Klaviermuziek

1. Jan Pietersz. Sweelinck – Mein junges Leben hat ein End (variaties)
2. Johann Sebastian Bach – Valet will ich dir geen, BWV 736 (koraalvoorspel)
3. Joseph Haydn – Capriccio in G Hob. XVII:1
4. Antonio Soler – Sonate in d R. 117
5. Wolfgang Amadeus Mozart – Pianoconcert nr. 21 in C, KV 467 – Allegro vivace assai
6. John Field – Nocturne nr. 1 in Es
7. Frédéric Chopin – Etude in E opus 10-3

13 oktober – Thema: Opera

1. Claudio Monteverdi – L’Orfeo – Begin derde bedrijf
2. Georg Friedrich Händel – Rinaldo – “Armida despietata” (recitatief) en “Lascia ch’io pianga” (aria)
3. Wolfgang Amadeus Mozart – Le nozze di Figaro – “Riconosci in quest’ amplesso” (sextet)
4. Giuseppe Verdi – “Tacea la notte/di tale amor” (cantabile-cabaletta)
5. Richard Wagner – Parsifal (slot)
6. Extra: Leonard Bernstein – West Side Story – Maria (song)

20 oktober – Thema: Engelse muziek

1. Thomas Tallis – Lamentaties (eerste versie)
2. Henry Purcell – Vioolsonate in g
3. William Boyce – Symfonie nr. 1 in Bes
4. Edward Elgar – Celloconcert in e – Adagio – moderato
5. Gustav Holst – The Planets – Jupiter
6. Elgar – Enigmavariaties – Nimrod
7. Elgar – Pomp & Circumstancemars nr. 1 (“Land of Hope and Glory”)

27 oktober – Thema: Orkestmuziek (II)

1. Ludwig van Beethoven – Symfonie nr. 5 in c opus 67 – Allegro – attacca – allegro (deel 3 en 4)
2. Felix Mendelssohn – Symfonie nr. 4 in A (Italiaanse) – Saltarello: presto
3. Hector Berlioz – Symphonie fantastique – Un bal
4. Edvard Grieg – Peer Gynt-suite I – Anitra’s dans en In de hal van de Bergkoning
5. Anton Bruckner – Symfonie nr. 7 in E – Scherzo

3 november – Thema: Thema en variaties

1. Johann Sebastian Bach – Thema met variaties in G (Goldbergvariaties) – Thema (live) en variaties 1-6 (Gould)
2. Joseph Haydn – Symfonie nr. 103 in Es (met de paukenroffel) – Andante piuttosto allegro
3. John Field – Pianoconcert nr. 1 in Es – Air écossais “Within a mile of Edinburgh town”
4. Gustav Mahler – Symfonie nr. 1 in D (“der Titan”) – Feierlich und gemessen, ohne zu schleppen (viel helaas een beetje in het water doordat de boxen het veel te weinig versterkten)
5. Wolfgang Amadeus Mozart – Variaties in C over “Ah vous dirai-je maman” KV 265 (live!)

10 november – Geen muziekavond

17 november – Thema: Muziek uit de periferie

1. Juan Crisóstomo Arriaga – Ouverture “Los esclavos felices”
2. Amy Beach – Pianoconcert in cis – Scherzo: vivace (perpetuum mobile)
3. Jean Sibelius – Symfonie nr. 2 in D opus 43 – Allegretto
4. Béla Bartók – Roemeense volksdansen
5. Samuel Barber – Adagio voor strijkers
6. Bedřich Smetana – Vltava (De Moldau)

24 november – Thema: Franse muziek

1. Jean-Baptiste Lully – Phaéton – Ouverture en twee nummers uit de proloog
2. Georg(e) Muffat – Concerto grosso nr. 11 in e (“Delirium amoris”)
3. Étienne-Nicholas Méhul – Symfonie nr. 1 in g – Menuetto
4. Camille Saint-Saëns – Symfonie nr. 3 in c (Orgelsymfonie) – Maestoso – allegro
5. Maurice Ravel – Boléro